Γιατί τα… θυμόμαστε πάντα την Πρωτοχρονιά;

Γούρι σημαίνει καλός οιωνός, το «μαγικό» αντικείμενο που μπορεί να φέρει τύχη. Στο κατώφλι της νέας χρονιάς οι άνθρωποι επιθυμούν να την προσελκύσουν αγοράζοντας και προσφέροντας «γούρια» ή «τυχερά».

Η παράδοση

Η προσέλκυση της τύχης είναι μια πανάρχαια συνήθεια και αποτελεί ευσεβή πόθο των ανθρώπων σε όλες τις εποχές. Χρησιμοποιούσαν και εξακολουθούν να χρησιμοποιούν πολλαπλούς τρόπους, προκειμένου να κερδίσουν την εύνοιά της.

Η πρώτη μορφή ιερών αντικειμένων ήταν τα τάλισμαν, με παραστάσεις της φύσης και ομοιώματα εκείνων που τα φορούσαν. Σήμερα οι πιστοί χρησιμοποιούν αναθήματα, εικονίσματα και αγιασμένα μικροαντικείμενα με την ελπίδα ότι οι άγιοι θα τους προστατεύσουν από τις κακοτυχίες. Άλλοι, πάλι, έχουν το γούρι τους, μια παράδοση βασισμένη σε λαϊκές δοξασίες. Έτσι ξεκίνησε η συστηματική κατασκευή των κάθε λογής φυλακτών, τάλισμαν, γουριών κ.λπ.

Φυλαχτό ονομάζεται ένα αντικείμενο κυρίως με ασυνήθιστο σχήμα ή χρώμα, το οποίο περιέχει διάφορα υλικά, όπως λιβάνια, χάντρες, λουλούδια, πέτρες, ορυκτά κ.ά. Επίσης, στα φυλακτά χρησιμοποιούνται και οι Ρούνοι, τα κινεζικά εξάγραμμα του Ι Τσινγκ, οι σφραγίδες των πλανητών και τα ιερά ονόματα των διαφόρων θρησκειών.

Τάλισμαν είναι κάθε κρεμαστό λαιμού φτιαγμένο από λίθους ή και κρυστάλλους δεμένους με το κατάλληλο μέταλλο ή άλλο υλικό, όπως ξύλο, πηλό, δέρμα κ.ά.

Γούρι είναι αντικείμενο φτιαγμένο όπως τα φυλακτά, αλλά με σκοπό να προσελκύσει την τύχη ή καλή έκβαση συγκεκριμένης υπόθεσης και, τέλος, Μασκότ, ένα ζώο πραγματικό ή φανταστικό, αληθινό ή ψεύτικο, το οποίο χρησιμοποιείται για τον ίδιο λόγο.

Ειδικά οι ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι γεμάτες δοξασίες για την προσέλκυση της καλής τύχης. Μερικά από τα γούρια που έχει επικρατήσει να θεωρούνται ότι ξορκίζουν την κακοδαιμονία και προσελκύουν την καλή τύχη είναι το ρόδι, η κρεμμύδα, το φλουρί της βασιλόπιτας, το πέταλο του αλόγου, οι πολύτιμες και ημιπολύτιμες πέτρες, το τετράφυλλο τριφύλλι κ.ά. Επίσης, τα κάλαντα που τραγουδούν τα παιδιά την Παραμονή της Πρωτοχρονιάs και των Χριστουγέννων είναι ευχές που φέρνουν γούρι και γι' αυτό πρέπει να είναι καλοδεχούμενα.

Ρόδι, κρεμμύδα, πέταλο, τετράφυλλο τριφύλλι, λαγοπόδαρο, μπλε χάντρες...

Την τύχη και μια καλή χρονιά γ’ αυτόν που θα το κερδίσει συμβολίζει και το ασημένιο ή χρυσό «φλουρί», το χρώμα του οποίου θεωρείται ότι εξαφανίζει τη γρουσουζιά.

Το νόμισμα αυτό που βρίσκουμε στην πίτα, βυζαντινό πρώτα, έπειτα φραγκικό και τούρκικο και τώρα νεοελληνικό, εκτός από τη μαντική σκοπιμότητά του, έχει και μαγική, ακόμα και θρησκευτική σημασία.

Το ασημένιο ή χρυσό και γενικά στιλπνό χρώμα του, λειτουργεί ως αντιβασκάνιο. Η δύναμή του από το ψωμί, που μαζί του ζυμώθηκε και ψήθηκε, είναι γονιμική για τα κτήματα του σπιτιού. Ο «Σταυρός» του, αν είναι κωνσταντινάτο, δίνει θεϊκή προστασία. Γι' αυτό και συχνά το εξαγοράζουν, για να μένει πάντα στο σπίτι και το φυλάνε κοντά στις εικόνες. Αλλά το σπουδαιότερο, φέρνει ευτυχία σε όποιον το κρατά ή και σε εκείνους που έχουν σχέση μαζί του.

Ρόδι: Σύμβολο γονιμότητας, αφθονίας και καλοτυχίας

Εδώ και χιλιάδες χρόνια το ρόδι θεωρείται, από διάφορους λαούς και πολιτισμούς, σύμβολο γονιμότητας, αφθονίας και καλοτυχίας. Οι αρχαίοι Έλληνες πριν κατοικήσουν σε ένα νέο σπίτι έσπαγαν στο κατώφλι του ένα ρόδι, πράγμα που κάνουμε ακόμα και στις μέρες μας.

Το σπάσιμο του ροδιού όμως λαμβάνει χώρα κατά βάση, κάθε Πρωτοχρονιά. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας σπάνε το ρόδι αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου. Βγαίνουν όλοι έξω από το σπίτι πριν αλλάξει ο χρόνος, κλείνοντας όλα τα φώτα. Μόλις μπει το νέο έτος και αφού ανταλλάξουν ευχές, ο νοικοκύρης ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας που θεωρείται τυχερό, σπάει ένα ρόδι στο κατώφλι του σπιτιού και μετά μπαίνουν όλοι μέσα στο σπίτι, βάζοντας πρώτο το δεξιό τους πόδι.

Σε κάποιες άλλες περιοχές το σπάσιμο του ροδιού γίνεται είτε τα ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς είτε αμέσως μετά την Θεία Λειτουργία την ίδια ημέρα. Στις περιοχές που σπάνε το ρόδι μετά την Θεία Λειτουργία, το έχουν πάρει μαζί τους στην εκκλησία για να ευλογηθεί.

Από το έθιμο του σπασίματος του ροδιού πηγάζει η λαϊκή έκφραση: «Έσπασε το ρόδι» που σημαίνει ότι έκανε καλό ξεκίνημα. Στον αντίποδα αυτής της έκφρασης βρίσκεται η «Θα σε φωνάξω να μου σπάσεις το ρόδι την Πρωτοχρονιά» την οποία λέμε κοροϊδευτικά σε κάποιον που θεωρούμε καντέμη.

Η κρεμμύδα

Η Πρωτοχρονιάτικη κρεμμύδα είναι το φυτό, του οποίου η επίσημη ονομασία είναι, Scilla Maritima. Στις μέρες μας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας τοποθετείται μια κρεμμύδα έξω από το σπίτι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς ο πατέρας ή η μητέρα της οικογένειας την παίρνει στα χέρια του/της και χτυπώντας ελαφρά με την κρεμμύδια τα κεφάλια, ξυπνά τα μέλη της οικογένειας για να πάνε στην Θεία Λειτουργία του Αγίου Βασιλείου. Στην συνέχεια η κρεμμύδα, κρεμιέται σε κάποιο σημείο του σπιτιού για να φέρει υγεία και τύχη στην οικογένεια.

Η αντίληψη για το «καλόπιασμα» του νέου χρόνου οδηγεί στο κρέμασμα στην πόρτα της αγριοκρεμμύδας, που ήταν γνωστή από την αρχαιότητα για τον αποτρεπτικό του κακού χαρακτήρα της»

Οι αρχαίοι Ελληνες τη θεωρούσαν σύμβολο αναγέννησης και υγείας και μεγάλο όπλο απέναντι στο μάτιασμα.

Πέταλο

Το πέταλο θεωρείται σύμβολο ευτυχίας και προφύλαξης από το κακό μάτι. Κατά την παράδοση πρέπει να κρεμιέται πίσω από την πόρτα με το άνοιγμα προς τα πάνω.

Το πέταλο φέρνει γούρι, αρκεί να το βρει κανείς τυχαία και να έχει εφτά τρύπες: τέσσερις στο ένα μέρος και τρεις στο άλλο

Τετράφυλλο τριφύλλι: Λέγεται ότι το πήρε φεύγοντας η Εύα από τον Παράδεισο. Εκτός από γούρι, θεωρείται και ερωτικό φίλτρο, ειδικά αν τα φυλλαράκια του έχουν σχήμα καρδιάς.

Μάτι

Φοριέται για προστασία από τη βασκανία.

Σκόρδο

Γνωστό φάρμακο και αφροδισιακό από την αρχαιότητα. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα χρησιμοποιείτο ως φυλαχτό ενάντια στα κακά δαιμόνια και τους βρικόλακες.

Πηγή tuned