" Ο καταραμένος Κερτ Κομπέιν "

Συμπληρώθηκαν 20 χρόνια από την κυκλοφορία του άλμπουμ των Nirvana που καθόρισε το σάουντρακ των 90ς και έφερε ένα αγόρι από το Σιάτλ στην κορυφή του μουσικού στερεώματος. Για να ακολουθήσει η πτώση...

Ο,τι και να έκανε, πάντως, προκαλούσε τον χλευασμό των νταήδων του σχολείου: «Προσπαθούσα να κάνω το κεφάλι μου να εκραγεί κρατώντας την αναπνοή μου. Νόμιζα ότι αν ανατιναζόταν, θα ένιωθαν άσχημα». Οίκτος, όμως, δεν υπήρχε. Οι συμμαθητές του αμφισβητούσαν ακόμη και τον ανδρισμό του. «Δεν είμαι γκέι», θα δήλωνε αργότερα, «αλλά εύχομαι να ήμουν, μόνο και μόνο για να μπω στη μύτη μερικών ομοφοβικών». Για τον ίδιο λόγο έγραφε με σπρέι «Ο Θεός είναι γκέι» στα φορτηγά της γειτονιάς.

«Κανένα άλμπουμ στη σύγχρονη ιστορία δεν είχε τόσο καταλυτική απήχηση σε μια ολόκληρη γενιά – εν μιά νυκτί ένα έθνος εφήβων αγκάλιασε το πανκ – και ταυτοχρόνως τόσο καταστρεπτική επίδραση στον δημιουργό του». Το σχόλιο του «Rolling Stone» συνοψίζει τον αντίκτυπο του «Nevermind», του άλμπουμ που άλλαξε τη μουσική ιστορία των 90s, τοποθέτησε το βροχερό Σιάτλ στο κέντρο του παγκόσμιου μουσικού Ατλαντα και αγιοποίησε τον Κερτ Κομπέιν.

Πάνε ακριβώς 20 χρόνια από τότε. Σήμερα ο Κομπέιν θα ήταν 44 ετών. Πιθανότατα θα καμάρωνε τη 19χρονη μοναχοκόρη του να φιλοξενεί την πρώτη έκθεση έργων της σε γκαλερί του Λος Αντζελες. Μπορεί να είχε κυκλοφορήσει το άλμπουμ που ετοίμαζε με τον Ντέιβ (Γκρολ), τον Κριστ (Νοβοσέλιτς) και την παλιοπαρέα. Μπορεί και όχι. Μπορεί να είχε κάνει καριέρα στο σινεμά. Να έγραφε βιβλία. Σίγουρα πάντως θα αισθανόταν τεράστια ανακούφιση που ο υποβρύχιος μπόμπιρας από το εξώφυλλο του «Nevermind» εξελίχθηκε σε έναν cool, φιλότεχνο 20χρονο που εργάζεται στο στούντιο του Σέπαρντ Φέιρι, δημιουργού του πορτρέτου «Hope» του Ομπάμα. Και θα εκπλήρωνε επιτέλους την υπόσχεσή του να τον βγάλει έξω για φαγητό.

Αλλά έτσι ήταν ο Κερτ. Δεν κρατούσε πάντα τις υποσχέσεις του. Λίγους μήνες πριν από το απονενοημένο διάβημα, σε συνέντευξή του στο «Rolling Stone» (το αποκαλούσε χλευαστικά «Bowling Stoned»), δήλωνε «δεν έχω υπάρξει πιο χαρούμενος στη ζωή μου», ενώ όταν τον ρωτούσαν κατά πόσον το τραγούδι του «I Hate Myself and I Want to Die» αποτελούσε πρελούδιο του τέλους, εκείνος απαντούσε κατηγορηματικά ότι πρόκειται για ένα κλείσιμο του ματιού σε όσους τον αποκαλούσαν ένα αυτοκαταστροφικό ρεμάλι και ότι δεν σκόπευε να τα τινάξει. Επειτα, όμως, άλλαξε γνώμη. Είναι που ανέκαθεν φλέρταρε με τα όπλα. «Μου αρέσουν τα όπλα, μου αρέσει να πυροβολώ. (...) Εχω ένα γεμάτο, οπλισμένο, σε σημείο που να μην το φτάνει η μικρή» έλεγε ο μπαρουτοκαπνισμένος ρόκερ.

Γεννημένος στις 20 Φεβρουαρίου 1967 στο Αμπερντίν της Πολιτείας Ουάσιγκτον, δύο ώρες έξω από το Σιάτλ, ο Κερτ Ντόναλντ Κομπέιν φιλοξενούσε ιρλανδικό, αγγλικό, γερμανικό και γαλλικό αίμα στις φλέβες του, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα ευθυνόταν για το κυκλοθυμικό του χαρακτήρα του. Ηταν οκτώ ετών στο οδυνηρό διαζύγιο των γονιών του και έκτοτε έγινε μπαλάκι ανάμεσα σε συγγενείς και φίλους, ενώ είχε περάσει και διαστήματα άστεγος, να κουρνιάζει κάτω από γέφυρες: «Για κάποιον λόγο ένιωθα ντροπή. Ντροπή για τους γονείς μου.

Ηθελα απεγνωσμένα να έχω μια κλασική, συνηθισμένη οικογένεια. Μαμά, μπαμπά». Για να γίνει «άντρας», ο «μπαμπάς» τον έσερνε σε μαθήματα πυγμαχίας και μπέιζμπολ, τα οποία σιχαινόταν. Εσωστρεφής, συνεσταλμένος και «πολύ καταθλιπτικό παιδί», ήταν αιωνίως απορροφημένος στις καλλιτεχνικές ενασχολήσεις του: «Ηθελα μόνο να είμαι κρυμμένος εκεί πίσω και να παίζω την κιθάρα μου». Τον συνάρπαζαν επίσης το θαυμαστό και το μακάβριο την ανθρώπινης ανατομίας (είχε ένα ανθρώπινο ομοίωμα με αποσπώμενα όργανα), ενώ ζωγράφιζε παντού και με πληθώρα υλικών, ακόμη και... δικής του παραγωγής.

Ο τύπος απλώς δεν γούσταρε να τον πατρονάρουν. Ενδεικτική η live εμφάνιση των Nirvana στα βραβεία του MTV το 1992 (τότε που έστειλαν έναν σωσία του Μάικλ Τζάκσον να παραλάβει το βραβείο τους), όπου Κομπέιν ήθελε να παίξει το «Rape Me», ενώ οι διοργανωτές απαιτούσαν το «Smells Like Teen Spirit», με το οποίο πλέον ξενέρωνε: «Ο κόσμος το έχει ακούσει ένα εκατομμύριο φορές. Τους σφυροκοπά τον εγκέφαλο. (...) Δεν μπορώ να υποκριθώ ότι απολαμβάνω να το παίζω». Η χρυσή τομή βρέθηκε με το «Lithium», ωστόσο εκείνος φρόντισε να κοψοχολιάσει την παραγωγή ξεκινώντας με τις πρώτες νότες του «Rape Me». Και με τους μουσικούς συντάκτες δεν είχε αγαστές σχέσεις: «Γιατί στο διάβολο όλοι οι δημοσιογράφοι επιμένουν να εφαρμόζουν φροϊδικές αποτιμήσεις των στίχων μου, όταν κατά το 90% τους ερμηνεύουν λανθασμένα;» αναρωτιόταν.

Ολοι ήθελαν ξαφνικά να τρυπώσουν στο μυαλό του. Το κατάφεραν μετά θάνατον με τα σημειωματάριά του, που κυκλοφόρησαν προ ετών εν είδει ημερολογίου (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο). Τα γράμματά του, άλλοτε πυκνά και ευανάγνωστα, άλλοτε ακατάληπτα και παραληρηματικά, καθρεφτίζουν τον καταιγισμό εικόνων και σκέψεων που περνούσαν από το θλιμμένο, κυνικά κοφτερό μυαλό του. Εκεί κατέγραφε τις σκέψεις του, σκιτσάριζε, παρέθετε λίστες αγαπημένων συγκροτημάτων και δίσκων, οδηγίες προς εποχούμενους ρόκερ σε περιοδεία, κωδικοποιούσε ιδέες για μελλοντικά τραγούδια, βίντεο και εξώφυλλα δίσκων (έναν αρσενικό ιππόκαμπο που γεννά, έναν Εσταυρωμένο με κολοκύθα του Halloween αντί για κεφάλι, ελεύθερους σκοπευτές που έριχναν σε μέλη της Κου Κλουξ Κλαν κ.ο.κ.).

Αντίστοιχα, για το εξώφυλλο του «Nevermind» είχε σκαρφιστεί ένα στιγμιότυπο από τοκετό στο νερό. Οταν η ιδέα προσέκρουσε σε πρακτικά εμπόδια και στα αισθητικά κριτήρια της δισκογραφικής, προσελήφθη ο φωτογράφος που απαθανάτισε τον μερικών μηνών Σπένσερ Ελντεν να απολαμβάνει το μπανάκι του σε μια πισίνα για μωρά. Οταν αντίκρισε το αποτέλεσμα, ο Κομπέιν χάρηκε τόσο, που όχι μόνο αρνήθηκε να κοπούν στο Photoshop τα γεννητικά όργανα του βρέφους – συμβιβάστηκε με ένα αυτοκόλλητο στο επίμαχο σημείο με τη φράση «αν σας προσβάλλει αυτό, τότε είστε κρυφοπαιδόφιλος», – αλλά δεσμεύτηκε να βγάλει κάποτε τον μικρό κολυμβητή για φαγητό.

Και τα τραγούδια του αυτοαναφορικά υπήρξαν. Ακόμη και ο ύμνος της εφηβικής εξέγερσης με τις αναρχοαυτόνομες μαζορέτες και το ακατάσχετο headbanging που ακούει στον τίτλο «Smells Like Teen Spirit» προέκυψε από... χαλασμένο τηλέφωνο: Ενα βράδυ, έπειτα από ώρες αμπελοφιλοσοφίας και ποιος ξέρει τι άλλο, μια φίλη έγραψε με σπρέι στον τοίχο του «Kurt Smells Like Teen Spirit» (μήνες μετά την κυκλοφορία του single ο Κομπέιν συνειδητοποίησε ότι η φίλη του δεν εξέφρασε κάποιον στασιαστικό υπαινιγμό, αλλά κυριολεκτούσε – Teen Spirit ονομαζόταν το γυναικείο αποσμητικό της τότε κοπέλας του). Κάπως έτσι γεννήθηκε το μεγαλύτερο hit των Nirvana που έσπρωξε το «Nevermind» στην κορυφή του Billboard, εκθρονίζοντας το «Dangerous» του Μάικλ Τζάκσον. Και κάπως έτσι άνοιξαν οι πύλες του Παραδείσου και της Κολάσεως ταυτόχρονα.

Ναι, πούλησαν εκατομμύρια αντίτυπα και τα δισκάδικα δεν προλάβαιναν να στοκάρουν. Ναι, οι επιταγές έπεφταν βροχή, συνοδευόμενες από εξώφυλλα, αφιερώματα και συνεντεύξεις στα μουσικά ευαγγέλια της εποχής που ανακάλυψαν στο πρόσωπό τους τους Μεσσίες της μουσικής. Τα θαύματα όμως κρατούν τρεις μέρες. Ο εύθραυστος το δέμας και την ψυχή Κομπέιν αναδείχθηκε σε απρόθυμο εκπρόσωπο και ποιητή της Generation X, ο οποίος έβλεπε με τα διαπεραστικά μάτια του το underground πανκ όνειρό του να γιγαντώνεται σε επίπεδα που αδυνατούσε πλέον να διαχειριστεί. «Αν έμπαινα φυλακή, τουλάχιστον δεν θα χρειαζόταν να υπογράφω αυτόγραφα» έλεγε για μια από τις αγγαρείες της δόξας.

Εν αντιθέσει με τα ροκ μεγαθήρια της εποχής με τις στρατιές σωματοφυλάκων και image makers, οι Nirvana φορούσαν τα ρούχα τους, κυκλοφορούσαν άτσαλοι και απεριποίητοι, έλεγαν ό,τι τους κατέβαινε στις συνεντεύξεις και έκαναν τη σκηνή λαμπόγυαλο (σχεδόν) σε κάθε εμφάνιση. Επίσης δεν έκρυβαν ότι ξεκίνησαν από την απόλυτη φτώχεια. Οταν έστησαν τους Nirvana στα μέσα των 80s, o Κομπέιν με τον Νοβοσέλιτς έκαναν πρόβες σε πατάρι κομμωτηρίου. Και όταν κυκλοφόρησε το «Nevermind» ο Κομπέιν με τον Γκρολ μοιράζονταν ένα ρυπαρό διαμέρισμα-κοτέτσι που ανέδιδε την οσμή μούχλας, στο σαλόνι στρογγυλοκαθόταν ένα δυσώδες ενυδρείο με χελώνες, οι τοίχοι της κρεβατοκάμαρας ήταν βαμμένοι μαύροι και το μπάνιο θύμιζε τουαλέτα αεροπλάνου. Αλλά και όταν έπιασαν την καλή, λίγα άλλαξαν στην καθημερινότητά τους (με τη διαφορά ότι μετακόμισαν σε καλύτερα σπίτια και τους κυνηγούσαν οι πάντες).

Ο Κομπέιν εξακολουθούσε να τρώει μακαρόνια με τυρί για μεσημεριανό και όταν αγόρασε μια Lexus, αναγκάστηκε να την επιστρέψει επειδή οι φίλοι του τον «έκραζαν». Εν τω μεταξύ είχε πέσει στον έρωτα της Κόρτνεϊ Λαβ των Hole. Το 1992 ο βασιλιάς και η βασίλισσα του grunge αντάλλαξαν γαμήλιους όρκους στη Χαβάη, εκείνος με πράσινες καρό πιτζάμες και ένα ταγάρι, «γιατί βαριόμουνα να φορέσω σμόκιν», και εκείνη, ήδη στους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης, με ένα σατέν φόρεμα της Φράνσις Φάρμερ, βασανισμένης ψυχής της μεγάλης οθόνης με «καριέρα» στα ψυχιατρεία.

Ενας επιπλέον λόγος που η αυτοεκτίμησή του Κομπέιν σερνόταν και τα κέφια του έμοιαζαν με γραφίδα σεισμογράφου ήταν, εκτός από τα ψυχικά τραύματα της παιδικής ηλικίας, το γεγονός ότι βασανιζόταν από χρόνιους στομαχικούς πόνους που τον είχαν αφήσει μισό (1,70 μ., 58 κιλά). Σε μια συνέντευξη είχε εξομολογηθεί ότι αποφάσισε να «λαμβάνει» την ηρωίνη (αξίας 500 δολ. ημερησίως) εν είδει αυτοσχέδιας θεραπευτικής αγωγής για να μετριάζει τον πόνο που τον έκανε να νιώθει «σαν βρεγμένη γάτα που την έχουν σαπίσει στο ξύλο». Οταν η επίδρασή της ξέφτιζε, δεν μπορούσε να κάνει τίποτε για το απέραντο ψυχικό κενό. Στο αποχαιρετιστήριο σημείωμά του, γραμμένο με κόκκινο μελάνι, δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει τους πιστούς «από τα βάθη του αηδιασμένου, φλεγόμενου στομαχιού μου (...) Δεν έχω το πάθος πλέον, οπότε, να θυμάστε, είναι προτιμότερο να καείς, παρά να ξεθωριάσεις».

Το σώμα του βρέθηκε στις 8 Απριλίου 1994 σε ένα από τα σπίτια του στο Σιάτλ από έναν ηλεκτρολόγο. Κειτόταν νεκρός αγκαλιά με μια καραμπίνα επί ημέρες. Είχε αποφασίσει να πεθάνει και τίποτε και κανείς δεν μπορούσε να τον αποτρέψει από την αναζήτηση της αιώνιας νιρβάνας. Οι θεωρίες συνωμοσίας για τις συνθήκες του θανάτου του ήρθαν απλώς να επισφραγίσουν τη γέννηση ενός μύθου. Το ότι όλοι θυμόμαστε με ακρίβεια πού ήμασταν και τι κάναμε όταν η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου το επιβεβαιώνει.

tovima.gr