Το "ράβε-ξήλωνε" στα πανεπιστήμια από το 1982

Καζάνι που βράζει η εκπαιδευτική κοινότητα, μετά τη δημοσιοποίηση του νόμου - πλαισίου του υπ. Παιδείας. Ιστορική αναδρομή από το 1982 που θεσμοθετήθηκε το πανεπιστημιακό άσυλο.

Οι σαρωτικές αλλαγές σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τεχνολογικά εκπαιδευτήρια βρίσκονται στο επίκεντρο ενός φαύλου εθνικού διαλόγου, μετά την παρουσίαση του νόμου πλαισίου του υπουργείου Παιδείας την περασμένη Δευτέρα.

Και καθώς οι αντιδράσεις γύρω από τον πολύπαθο χώρο της παιδείας πυκνώνουν, το υπουργείο Παιδείας άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο για την παράταση της ψήφισης του νομοσχεδίου στα τέλη Αυγούστου ή τις αρχές Σεπτεμβρίου, με την ακαδημαϊκή και φοιτητική κοινότητα να εκφράζει τις ριζικές αντιθέσεις της σε βασικά σημεία, όπως την κατάργηση της νομικής υπόστασης του πανεπιστημιακού ασύλου και την τοποθέτηση εξωπανεπιστημιακών παραγόντων διοίκησης στα ιδρύματα, ενώ ήδη οι εμπλεκόμενοι φορείς κάνουν λόγο για έναν καυτό Σεπτέμβριο με συνεχείς κινητοποιήσεις.

"Οι αλλαγές είναι αναγκαίες και απαιτείται ριζική αναδιάρθρωση της ανώτατης εκπαίδευσης, για να καταστούν τα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας περισσότερο ανταγωνιστικά στις ευρωπαϊκές και διεθνείς ακαδημαϊκές αγορές. Ωστόσο πρέπει να υπάρξει από κοινού διάλογος και να βρεθεί χρυσή τομή στην αναδιάρθρωση που προωθείται", παραδέχονται ομόφωνα πανεπιστημιακοί, με τους οποίους ήρθε σε τηλεφωνική επικοινωνία το Νews 247.

Ήδη το υπουργείο Παιδείας διαμηνύει ότι "το πανεπιστήμιο περνάει σε μία άλλη εποχή και πατάει σε νέες και γερότερες βάσεις, με έντονα τα χαρακτηριστικά της αυτοδιοίκησης και της αυτοτέλειας".

"Είναι όμως έτσι τα πράγματα ή καταργείται ο αυτοτελής δημόσιος και δωρεάν χαρακτήρας του ελληνικού πανεπιστημίου;", αναρωτιούνται εκπαιδευτικοί αναλυτές.

Τα δύο "καυτά" σημεία

Το νομοσχέδιο μεταξύ άλλων, προβλέπει την κατάργηση της νομικής υπόστασης του ασύλου, τη χρηματοδότηση των ανώτατων σχολών βάσει ποιότητας και επίτευξης στόχων, την υποχρεωτική ολοκλήρωση σπουδών σε τρία χρόνια, την κατάργηση φαινομένων αιώνιας φοίτησης, τη σύσταση μεταπτυχιακών σχολών και την απώλεια φοιτητικής ιδιότητας σε περίπτωση μη εγγραφής σε δύο συνεχόμενα εξάμηνα.

Όσον αφορά το μοντέλο διοίκησης των πανεπιστημίων, στη νέα πραγματικότητα των πανεπιστημίων, θεσπίζεται το Συμβούλιο Ιδρύματος που θα αποτελείται από 15 μέλη, επτά καθηγητές, εκλεγμένους για τετραετή θητεία από τους καθηγητές του ιδρύματος, επτά εξωτερικά μέλη που επιλέγονται για τετραετή θητεία από τους εκλεγμένους καθηγητές του Συμβουλίου και ένα φοιτητή εκλεγμένο από ενιαίο ψηφοδέλτιο για ετήσια θητεία, με καθολική ψηφοφορία των ενεργών φοιτητών του τμήματος.

Άσυλο και μοντέλο διοίκησης σε ΑΕΙ διχάζουν τις απόψεις

Εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας μιλούν στο News 247 για το νέο πανεπιστήμιο, υπογραμμίζοντας την ανάγκη σύγκλισης απόψεων με το υπουργείο Παιδείας, "κάτι που μέχρι στιγμής, δεν έχει πραγματοποιηθεί".

Δύσπιστος ως προς τις αλλαγές που δρομολογούνται στο χώρο της Παιδείας, εμφανίζεται ο πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδόσης Πελεγρίνης.

Σημείο τριβής με το υπουργείο Παιδείας η αποδυνάμωση του ρόλου των πρυτανικών αρχών στη διοίκηση των ιδρυμάτων.

"Τα πανεπιστήμια θα μετατραπούν σε εταιρίες με το νέο μοντέλο διοίκησης, ενώ η προάσπιση του ασύλου έχει ακόμα δρόμο μέχρι να θεσμοθετηθεί πλήρως", σχολιάζει ο ίδιος.

Και συνεχίζει:"Ο ρόλος των εξωπανεπιστημιακών συμβούλων πρέπει να περιορίζεται στον εποπτικό και ελεγκτικό χαρακτήρα. Δεν συμφωνούμε στο να έχουν αυξημένα δικαιώματα στη διοίκηση του πανεπιστημίου", προσθέτει ο ίδιος, ενώ δεν παραλείπει να σχολιάσει ότι "στον πολύπαθο χώρο της παιδείας απαιτείται μία καλή και σωστή διαχείριση του ασύλου".

Από τη πλευρά του, ο πρόεδρος της ΟΣΕΠ - ΤΕΙ Γιάννης Τσάκνης, διαφωνεί με την εκλογή εξωπανεπιστημιακών συμβούλων από τα τέσσερα και μόνο μέλη του πρυτανικού συμβουλίου, καθώς πιστεύει ότι με αυτόν τον τρόπο θα συνεχιστεί η "διαπλοκή στα ελληνικά πανεπιστήμια".

"Η σωστή εκλογή πρυτανικού συμβουλίου θα έπρεπε να γίνεται με καθολική ψηφοφορία καθηγητών και φοιτητών", καταλήγει ο ίδιος.

Θεατές σε ένα στοίχημα γύρω από το χώρο της παιδείας, υποστηρίζει ότι είμαστε το τελευταίο διάστημα ο εκπαδευτικός αναλυτής Χρήστος Κάτσικαςκαι δηλώνει ενάντιος στην ιδιωτικοποίηση των ανώτατων διρυμάτων που συντελείται υπογείως.

"Αν από το ΑΕΙ αφαιρέσουμε το Ι... μένει αυτό που ακριβώς έχει μετατραπεί το ελληνικό δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο. Μία Ανώνυμη Επιχείρηση (Α.Ε.)...Η εκπαίδευση ξεχαρβαλώνεται και εμείς είμαστε πλέον παθητικοί θεατές", επισημαίνει στο NEWS 247.

Ο κ. Κάτσικας σχολιάζει αρνητικά τον οριστικό εκμηδενισμό του μέχρι πρώτινος δημόσιου αγαθού της στέγασης, της σίτισης, της χρηματοδότησης και της διανομής συγγραμμάτων. "Το ΕΜΠ πουλάει έρευνα και θα μπορέσει να συγκεντρώσει έσοδα, πόρους και κονδύλια. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το ΠΑ.ΠΕΙ και το Πάντειο από πού θα μπορέσουν να τα βρουν;", αναρωτιέται.

Και προσθέτει ότι: "η σίτιση και στέγαση των φοιτητών που μέχρι πρώτινος ανήκαν στην πλήρη εποπτεία του Ιδρύματος Νεότητας, λειτουργούσαν. Με τα σημερινά δεδομένα, η ευθύνη για τη διαβίωση των φοιτητών περνά στα χέρια της διοίκησης των πανεπιστημίων, γεγονός που θα σημάνει την πλήρη κατάρρευσή του, καθώς τα έσοδα των ΑΕΙ και ΤΕΙ θα είναι πλέον περιορισμένα".

Στην σκληρή κριτική που ασκεί στον πολυσυζητημένο νόμο - πλαίσιο, ο κ. Κάτσικας δεν παραλείπει να αναφερθεί στο πανεπιστημιακό άσυλο και την κατάργηση της νομικής υπόστασής του, "κάτι που ούτως ή αλλιώς είχε επιχειρηθεί μενόμ ο της υπουργού Παιδείας επί διακυβέρνησης της ΝΔ, Μαριέττας Γιαννάκου το 2007. Απλά τώρα πήρε σάρκα και οστά".

"Ο σημερινός νόμος ανοίγει την πόρτα των πανεπιστημίων στην αστυνομία και αποπειράται να χειραγωγήσει το φοιτητικό κίνημα", συνεχίζει ο κ. Κάτσικας.

Ο περίφημος 1289/1982 προέβλεπε τη δυνατότητα των πρυτάνεων να καλούν τις διωκτικές αρχές, σε περίπτωση που διαπράττονται εγκλήματα στη φοιτητική κοινότητα. Σε περίπτωση δηλαδή κρουσμάτων πορνείας, σωματεμπορίας και διακίνησης ναρκωτικών.

Το 2007 περάσαμε στη δυνατότητα των πρυτανικών αρχών να κάνουν χρήση του νόμου πιο συχνά, ενώ σήμερα "ο παραμικρός λόγος θα μπορεί να φέρει τις αστυνομικές δυνάμεις μέσα στους πανεπιστημιακούς χώρους", σχολιάζει ο εκπαιδευτικός ερευνητής.

Όσον αφορά το μοντέλο διοίκησης των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας, ο φοιτητής του τμήματος Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, Γιώργος Λουκάς σχολιάζει ότι "ήρθε το τέλος της κυριαρχίας των πρυτάνεων στις σχολές".

Στην εποχή του Μνημονίου που οι περικοπές δαπανών αποτελούν προτεραιότητα, ο 22χρονος Γιώργος αναφέρει ότι το νέο μοντέλο διοίκησης των ανώτατων σχολών "ίσως λειτουργήσει θετικά. Παλιά, οι πρυτάνεις λειτουργούσαν σαν κράτος εν κράτει. Κανένας έλεγχος στις χρηματοδοτήσεις. Το νέο πρυτανικό συμβούλιο με την εκλογή επτά εξωπανεπιστημιακών παραγόντων, ελπίζω να δώσει τέλος στην ανεξέλεγκτη διαχείριση κονδυλίων".

Όσο για το άσυλο, ο τελειόφοιτος Γιώργος επισημαίνει ότι "η πρόσληψη εταιριών security και η είσοδος στα πανεπιστήμια μόνο με την επίδειξη φοιτητικής ταυτότητας, θέλω να πιστεύω ότι θα αποτρέψει ακραία φαινόμενα στους ενδοπανεπιστημιακο'υς χώρους. Σε ΑΠΘ και Πάτρα, άγνωστοι έσπασαν στο ξύλο καθηγητές και οι διωκτικές αρχές δεν είχαν το δικαίωμα να εισβάλλουν στο κτίριο, λόγω της υφιστάμενης νομοθεσίας".

Το χρονικό του πολύπαθου ασύλου

Στο κατώφλι της μεταπολίτευσης και μετά την εισβολή των τανκς στο Πολυτεχνείο το 1973, άνοιξε μια ολόκληρη συζήτηση για τη νομοθετική κατοχύρωση του πανεπιστημιακού ασύλου. Τελικά κατοχυρώθηκε το 1982 με νόμο το 1268/1982.

Ο νόμος προέβλεπε ότι για την κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας, της ελεύθερης επιστημονικής συζήτησης και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, αναγνωρίζεται το πανεπιστημιακό άσυλο και συνίσταται στην απαγόρευση επέμβασης της δημόσιας δύναμης στους χώρους αυτούς χωρίς την άδεια αρμόδιου οργάνου του ΑΕΙ.

Επίσης, προέβλεπε ότι τα άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους των ΑΕΙ, ενώ για την άρση του είναι απαραίτητη η ομόφωνη άδεια τριμελούς αρμόδιου οργάνου (η Επιτροπή Ασύλου συγκαλείται έκτακτα κι απαρτίζεται από τον Πρύτανη, ένα μέλος ΔEΠ και ένα φοιτητή εκλεγμένο από τους συγκλητικούς φοιτητές).

Σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί ομοφωνία τότε συγκαλείται η Σύγκλητος (μόνιμο πανεπιστημιακό όργανο που περιλαμβάνει τον πρύτανη, τους προέδρους των τμημάτων, έναν εκπρόσωπο των φοιτητών από κάθε τμήμα κ.ά. - συνολικά 15 άτομα) που πρέπει να αποφασίσει κατά πλειοψηφία 2/3.

Η κατάσταση θα αλλάξει με το νόμο - πλαίσιο που πέρασε το 2007 η υπουργός Παιδείας Μαριέττα Γιαννάκου, παρά τις τεράστιες αντιδράσεις του φοιτητικού κινήματος και μερίδας της πανεπιστημιακής κοινότητας.

Η συλλογιστική του νόμου προώθησε το μερικό ψαλίδισμα του ασύλου. Πρώτον παραλήφθηκε η αναφορά στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών εντός του ασύλου και αντικαταστάθηκε από "την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση, την εργασία των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει".

Ο νόμος - πλαίσιο στην ουσία περιόρισε την καθεαυτό έννοια του ασύλου, καθώς προέβλεπε την ελεύθερη διακίνηση ιδεών όχι για όλους αλλά μόνο για την ακαδημαϊκή κοινότητα.

Έτσι έδωσε τη δυνατότητα στο κράτος, τις πανεπιστημιακές αρχές κ.ά. να χαρακτηρίσουν τη φοιτητική κατάληψη ή οποιαδήποτε κινητοποίηση στα πανεπιστήμια – κατάλυση του ασύλου, εφόσον "παραβιάζεται το δικαίωμα στην εργασία μερίδας εργαζομένων στο ίδρυμα".

Το άσυλο συρρικνώθηκε και χωροταξικά μόνο στους χώρους που διεξάγεται έρευνα και εκπαιδευτική διαδικασία.

Τέλος, το όργανο που αποφάσιζε μέχρι σήμερα για την επέμβαση της αστυνομίας ήταν το Πρυτανικό Συμβούλιο (απαρτίζεται από τον Πρύτανη, τους δύο Αντιπρυτάνεις, έναν εκπρόσωπο των φοιτητών και τον Προϊστάμενο Γραμματείας) και η συγκατάθεση δίνονταν με απλή και όχι ενισχυμένη πλειοψηφία".

Η καταπάτηση του ασύλου

Πρόσφατες αλλά και παλαιότερες εμπειρίες, όπως το χτίσιμο πρυτάνεων στα γραφεία τους, η καταστροφή και το κάψιμο εκλογικών καλπών, η βίαιη διακοπή εκδηλώσεων επαγγελματικής αποκατάστασης κ.ά., έχουν αναδείξει το μέγεθος και την ουσία του προβλήματος.

Κατά καιρούς φοιτητές και διδακτικό προσωπικό έχουν γίνει και εξακολουθούν να γίνονται μάρτυρες βανδαλισμών, απειλών, λεκτικών και σωματικών επιθέσεων, διαρρήξεων, χρήσης και διακίνησης επικίνδυνων ουσιών, παράνομων συναλλαγών και πολλών άλλων αξιόποινων συμπεριφορών που καλύπτονται υπό τον μανδύα του ασύλου και αμαυρώνουν το δημόσιο πανεπιστήμιο.

Από το 1982, έτος κατοχύρωσης του με το νόμο 1268, μέχρι σήμερα το άσυλο είχε αρθεί σε τέσσερις περιπτώσεις:

* Το Νοέμβρη του 1985 στο Χημείο Αθηνών που καταλήφθηκε μετά τη δολοφονία του Μιχ. Καλτεζά από τον αστυνομικό Αθ. Μελίστα. Η Επιτροπή Ασύλου, επί πρυτανείας του Μιχ. Σταθόπουλου, αποφάσισε την άρση του και την εκκένωση του κτιρίου.

* Το 1991 επί πρυτανείας του Νίκου Μαρκάτου, μετά το κάψιμο του κτιρίου της πρυτανείας του ΕΜΠ (από δακρυγόνο βλήμα των ΜΑΤ κατά πάσα πιθανότητα), οπότε και έγιναν δεκάδες συλλήψεις.

* Το 1995, πάλι επί πρυτανείας του Νίκου Μαρκάτου, όταν ήρθη το άσυλο στο χώρο εντός του ΕΜΠ και στους γύρω δρόμους. Ακολούθησαν μαζικές συλλήψεις.

* Και το 2002 στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο Ρέθυμνο, για άσχετο όμως με το κίνημα λόγο. Κατά τη διάρκεια Άτυπης Συνόδου των Υπουργών Εθνικής Άμυνας της ΕΕ, που λάμβανε χώρα εκεί και στο πλαίσιο των μέτρων ασφαλείας που είχαν επιβληθεί λόγω αυτής, εντοπίστηκε από ελικόπτερο, που διενεργούσε περιπολία, χασισοφυτεία μέσα σε δασώδη έκταση που ανήκε στο Πανεπιστήμιο. Δόθηκε άδεια στους άνδρες της Ασφάλειας να εισβάλλουν στο κτίριο και να ξεριζώσουν τα δενδρύλλια.